🌱 چند شاخص ادبی در شعر کلاسیک هورامی 🌱

مەلا'>مەلا حەسەنوو دزڵیێ و کەشماڵێو نیشانەشناسانە دلێتۆو دیوانەکەیشعادڵ محەمەدپوور[1]چکیارە[2]ئی وتارە سەروو ڕوەکەردوو زانشتوو شێوازشناسی و تان و پۆو نیشانەشناسی، یەرێ حەننایێوە ئاڵنگیان پەی دیوانەکەو مەلا حەسەنی و هەوڵش دان ڕەخنە بکەرۆ قووڵایی هۆنیاکاش و باری زوانی، ئەدەبی و ڤیریشا بکاڵۆوە و چی سووچە نیگاوە دەسکەوتێش با بە دەسبارێوی وەرەچەم پەی پەڕکەردەیەو هاڵیگاییەکاو تارێخ ئەدەبیاتیما. مەلا حەسەنوو دزڵێی، سەدەو سێنزە و چواردەی کۆچی مانگینە، گلێرگێوی هەژار و چینایەتی- خێڵەکیی دەگاو دزڵیێنە ژیوان. شاعێرێوی واقێعگەرای ئیجتێماعین؛ زوانش سادە و دیمەن و دلێنەو شێعرەکاشنە نەپەردەچیانەوە سەروو سێناعەتە پێچەڵپێچە ئەدەبییەکا. قۆناغەو پەسامەولەوینە و سەرجەم شێعرێ کوردیێنە، کاریگەریی ئەرێنیش نیانەرە و تۆشێوی بژێوانە بیەن پەی درێژهەناسەیی ئی سامانە شێعرێ. یۆ چا نۆرمە ویری و زوانیانە کە مەلا حەسەنش شێوازی تاکینە سەرکەوتە و جیاواز نیشانە دان، هۆنەرمایەو تەنزێ و دەلالەتوو ڕەخنە و ڕەخنەوانیی دلێدەقیی شێعرێن کە بە ڕوەونیای کۆمەڵایەتییەوە پەی گلێرگەو دماکەوتەو ئا دەمیە، دیاردێوی غەریب و شاز مرمانۆنە و تایبەتمەننیێوەن پەی نۆرمەکاو شێوازوو دەورەی و بەردەوامیی و برەودایش بە سەرجەم شێعرێ کوردیێ و تایبەتیتەر شێعرەو هورامی و هەرپاسە بریکیایەو[3]وێش.کرێڵ واچێ: مەلا حەسەن، شێوازشناسی، درێژهەناسەیی، تەنز، کۆمەڵایەتی١- وەڵێنە[4]ئارۆنە دەسمایەو باسە تیۆریکی–تەجرۆبەکریاکا؛ تاقە ڕاهەرمانێوی زانستیین پەی کاردەوەژێ[5] دەقەکا و شۆنگێریی باری زوانی، ئەدەبی و ڤیری شاعێرەکا. پڕۆسەو ئەوەخێزنیی[6] دەقێوی هونەری لاو هەر شاعێرێ گەورەیەو، پەیوەستەن بە دوێ تەوەرێ سەرەکیێوە؛ خورپە[7] و سەنعەتی ئەدەبی[8]. ئیلهام؛ هەمان خورپ 🌱 چند شاخص ادبی در شعر کلاسیک هورامی 🌱...ادامه مطلب

چن وێنێ تازێ شێعرێ سەردەمیانێ هورامیێ و فەزای نەونیاوەشاعادڵ محەمەدپوورجیاکەرەوەو بنچینەیی شێعرێ و ناشێعرێ[1] و فەلسەفەو تازەگەری و تەجرۆبەو شێعرێ پەیوەستەن بە بیەی نیشانێ کارایێ و ئاشنایی تۆرنێ کە خسڵەتی سەرەکیشان فرانەیی و فرە تەوەریی دیمەن و دلێنەن[2]. بە قەولوو وۆڵفانگ ئایزێری(Wolfang Iser)، فرانەیی شێعرەنە یانێو بیەی فەزایێوی ئێستێعاریکی، ئیهامی، ئێبهامی، چن وێنەیی، چەرمە و نەنویسیا[3] کە پەی فەهموو شێعرێ وزیان سەروو شانەو وردەنگی چالاکی[4] و بە کەردەیەو گرێ کۆڵێ شێعرێ بیاوۆ دەرکی تەجرۆبیی دەقی. ئی فەزا نەونیاوێ، هەمان تەوزێحێوەنێ کە شاعێری نەدٚاینێ و پێسەو ڕەمزێوی نەکریاوە مەنەنوە. ئەگەر دەق ئازادٚ بۆ- بە شەرتێو جەوهەروو خێزیایش چنە بۆ، فەزای هێرمنۆتیکیش وەروەڵاو و ڕابێتەی دال- دالی زاڵەن؛ ئەگەر قەراردادییە بۆ و کێشانەو نەزمێنە تێپەڕ بیێ بۆ و لوایبۆنە دلێ زەنجیرەو نێزامی نیشانەیی، ئیتر شێعرەنە و چی حاڵەتنە، وەزن و قافیە و هونەرسازێ قەراردادیێ، نە تەنیا زینەتبەخشێ و دەلالەتیێنێ، بەڵکەم هەستی بەخشێ شێعرێچەنێ[5]. ئیسە کە ئەو کەڕە سێبەرەو هێژموونی سفەتی کۆنەی و تازەی و زەینی عادٚەتی پەی شێعرێ بڕیایمێرە؛ بابەتی و نسبیوازانە و بەڵگەمەن، ملمێنە دلێو فرانەیی شێعرێ و تەجرۆبەکاش و بە ئاردٚەی چن تاقوێنێ، کۆوێنێ و دەقبارسیێ، باسەکەی تاپۆکریا و وەرەچەم[6] مکەرمێنە:هەناسێوە ولەڕیحان وکاوەترێ سینە ساماڵجە چەماتنە [7]وێنێوی کارا، زەریف و فرە دەنگێنە. وانەر بە دای یۆرەیو نیشانێ هەناسەی و ولە ڕێحانی و کاوەترێ سینە ساماڵێ؛ یاوۆ بە وێنێوی دوانێ و سەرەنجام دێونایو وێنێویتەر و یۆدریای بارسی[8] کە شیایێوی[9] هونەرین و زەرافەت و فرانەییش دان بە وێنەو چەما و قورسایی دەقەکەی.چراوێوه‌ ڕۆشنه‌نه‌ 🌱 چند شاخص ادبی در شعر کلاسیک هورامی 🌱...ادامه مطلب

❇️ عادل محمدپور/ نويسنده، روزنامه‌نگار فعال فرهنگی و مدنی✅ فرازهایی از زندگینامە: * در يكی از روزهای پاييزی سال 1336 در روستاي دزلي، دروازەی تاریخیِ هورامان به دنيا آمده‌ در همان روستا تا كلاس ششم ابتدايي ( آخرين دوره نظام قديم)درس خواندهاست.٭ در مریوان و سنندج تا مقطع فوق لیسانس ادامە تحصیل دادە است.* در روزهاي پر فراز و نشيب و كوران پيروزي انقلاب، شور و نشاطي در زمينه فرهنگي-ادبي و ... پيدا نموده و مطالعات ادبي و مطبوعاتي او در همان اوان شروع به شكوفايي كرده است.* اولین سال معلمیش (1358)  را در راستای خدمت به دانش آموزان زادگاه خود روستاي دزلي  سپری نمودە و اين اولين  اقدام عملي فعاليت‌هاي ادبي-پژوهشي او محسوب ميشود.* در سال (١٣٧٥) با ارائه پايان نامه فوق لیسانس در حوزه زبان و ادبيات كُردي(تحليل سبك شناسي- انتقادي بيساراني شاعر نامور و غنايي پرداز هورامي) موفق به مدرك «كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي» شده و پايان نامه‌ او با درجه عالي پذيرفته شدە است.* ارديبهشت سال (1376) مجوز فصلنامەی زریبار را گرفته  و اولين شماره‌ي آن در پاييز همان سال منتشر نموده‌اند و تا پاییز ١٣٩٤ هشادوهشت شماره از آن منتشر شده و  بعدا بنا بە بهانەی چاپ مقالەای آن را متوقف نمودند.٭ اکنون دبیر بازنشستە و همچنان پیگیر نوشتن و خلق آثار نقد و نظریە ادبی است. 🌱 چند شاخص ادبی در شعر کلاسیک هورامی 🌱...ادامه مطلب

صندوق آواز؛ خاطراتی از گذشتەی شهر مریوان بە قلم غولام قاسم نژادمریوان صاحب شهرداری شد، یعنی شهر شد.   فقط دوخیابان باریک و کوتاه داشت.  تقاطع آن خیابانها شده بود میدان شهر و حوضی که در واقع ترمینال شبکه آبرسانی قدیمی به قلعه  ، مسجد، حمام و چشمه‌ای برای آب مصرفی بخشی از شهر.  جمعیت خیلی کم ولی تمام ادارات یک شهر در آن دایر بود.  برق و لوله‌کشی آب نداشت. شهرداری در طبقه دوم یک ساختمان کاهگلی که طبقه زیر آن مغازه ودر همسایگی منزل شیخ‌السلام در نزدیک چهارراه بایوه واقع بود. خیابانها و پیاده‌روهایی که در فصل بارندگی پر گل و لای بودند.  خیابانها با سنگ و توسط کارگرانی که از منطقه له‌یلاخ ( دیواندره) آمده‌بودند، فرش و جدول‌بندی شدند. دور حوض وسط میدان ( چهار راه اصلی) نرده‌کشی شد. تابستان و هنگام عصر رفتگران( پاکبانان) با استفاده از آب جاری در جویها، خیابانها را آب‌پاشی می کردند که گرد و خاک  کمتر پخش شود.یک بلیطخانه در روبروی مدرسه فرخی در  ابتدای جاده زریبار و یک بلیطخانه هم در ابتدای جاده سنندج ( بعدها محله جنگلبانی) دایرشد و  از روستاییانی که محصولاتشان را به شهر می‌آوردند، عوارض شهرداری می‌گرفتند.بلندگوی  شهرداری که حتما با باطری کار می کرده، برای انتخابات انجمن شهر به کار افتاد. عصرها آقای اقدسی( عدوس) شعر می خواند. کاندیداهای انجمن شهر هم تبلیغات انتخاباتی می کردند. گاهگاهی کسی مستقیم  آواز می خواند.  شهرکلانتری و شهربانی نداشت. ژاندارمری در ساختمان گاهگلی دو اتاقه‌ای در محلی که بعدها بانک ملی در تقاطع خیابان اورامی‌ه اشد، مستقر بود ولی تمام امور شهر در اختیار مرزبانی ( وابسته به ارتش) بود. اوقات فراغت و ب 🌱 چند شاخص ادبی در شعر کلاسیک هورامی 🌱...ادامه مطلب

سوژە در مُحاق؛ وطنی برای'>برای زخم و تنی برای عشق در نگاهی متفاوت[1]عادل محمدپورچکیدەکتاب «وطنی برای زخم و تنی برای عشق» مجموعەای منتخب از متونِ چند شاعرِ معاصرِ هورامی است کە توسط شاعر فرشید رستمی از هورامی بە فارسی ترجمە گشتە است. مترجم مقدَّمەای بە نام « درآمدی کوتاە بر روایتی نو» برای کتاب نگاشتە است کە از زاویەی دید نگارندە و سوژەی پژوهش و مبانیِ سبک شناسی و شیوەی تکوین و تحوُّلِ جریان شعر هورامی؛ تامُّل برانگیز و قابل بحث  می باشد.  در سیرِ ادبیِ چهارده قرنەی این جریان، ساختارِ فُرمِ مثنوی و اُسلوب هجایی (5+5)  بە عنوان نُرمِ ادبیِ بلامنازع، ثابت باقی مانده و اين «سنتِ معهودِ  ادبی» بنا به علَّت‌هايی تغییر ننمودە بود. اما در دهه هفتاد ميلادی/ پنجای شمسی بالاخره اين قيد و بند قراردادی در موسيقی بيرونی و سيستم (5+5) شعر هورامی با آفرینش متن سبکْ آفرینِ آتشِ دل(ئیروو دلی/ عثمان محمد صالح فرج، مشهور به عثمان محمد هورامی) برداشته شد. در تداوم و تکوین این جریان و تاثیرگذاری آن، شاعرانِ پیشتاز و نوسِلکِ دیگر، دهەهای سرنوشت سازی را رقم زدند و پروسەی نوزایی را استمرار بخشیدند. نویسندەی این سطور با استناد بە مولَّفەهای سبک شناسی و کارکردهای سازندە و متقابل متون سبکْ ساز بە سە دهەی متوالیِ این جریانِ نوخیز در شعر امروز هورامی پرداختە و با ذکر نمونەای از این کتاب، نَقبی هم بە نقشِ ترجمە و... زدە است. واژگانِ کلیدی: شعر معاصر، هورامی، تحوُّل ادبی، پیوستگیِ تحوُّل. سە دهە شعرِ هورامی. ترجمە پیش درآمدفکر کنم زمستان 1398 بود، آقای فرشید رستمی شاعر جوان، تماس گرفت کە مجموعەای از متون شاعرانِ معاصرِ هورامی را بە فارسی برگرداندە و قصد چاپ و نشر آن را دارد. پیشنهاد نمود کە مق 🌱 چند شاخص ادبی در شعر کلاسیک هورامی 🌱...ادامه مطلب

عادڵ محەمەدپور 1) ڕازوان و ڕانویس دوێ مێکانیزمێنێ پەی شیکاری زانستیی زوانی و تەوسیفوو یاساو فێرکاری. ئاسایین کە هەر زوانێوەیچ پەی وێش پۆلێو قاعێدێش بانە کە گێرە چنی زوانیتەری جیاوازیێوە دیمەنی و دلێنەییشا بۆ. ئی یاسا تایبه‌تیێ ئەگەر بە کردە بەر بەیانێ و عادٚەت بە نویستەیش بکریۆنه، نە تەنیا سەخت و گرفت ساز و بشێوکاری نیا، بەڵکەم کۆتایێوەن بە پاشاگەردٚانی و شپرزەکاری و بە سەلیقەیی کەردٚەیش. بە گردٚوو قابلییەتەکاوە: ئاواشناسی/phonotic ، واج شناسی/phonology ، 🌱 چند شاخص ادبی در شعر کلاسیک هورامی 🌱...

درآمدی بر سیر سبك شناسی شعر هورامي *از دايه خزان سه‌رگه‌تي تا مولوي تاوه‌گُزي(5-14 ك.م)- عادل محمدپورچكيده:شعر هورامي واجد ويژگي‌هاي منحصر به فرد خود است؛ با سبك‌هاي رايج فارسي و نيز شعر كُردي سوراني 🌱 چند شاخص ادبی در شعر کلاسیک هورامی 🌱...ادامه مطلب

فرانەوازی شێعرێ و وێناکاش[i]جیاکەرەوەو بنچینەیی شێعرێ و ناشێعرێ[1] و فەلسەفەو تازەگەری پەیوەستەن بە بیەی نیشانێ کارای کە خسڵەتی سەرەکیشان فرانەیی و فرە تەوەریی دیمەن و دلێنەن[2]. بە قەولوو وۆڵفانگ ئای 🌱 چند شاخص ادبی در شعر کلاسیک هورامی 🌱...ادامه مطلب

نیشانێ دەقێ پێچیای و سووچە دیایێوە دەروونشیکارانە *(بەشوو یانزەی)عادڵ محەمەدپوورجە درێژەو باسی وەڵینینە[1]، وەروو ئانەیە بە گردٚیوە پێوەنْنْییەکاو نیشانەیی دەقی پێچیای نیشانە بدٚەیمێنە با بە چراوکەی د 🌱 چند شاخص ادبی در شعر کلاسیک هورامی 🌱...ادامه مطلب

عادڵ محەمەدپوور.........................های ڕەحمەت ئەو قەبر سەودایی کامڵسەرمەشق مەینەت بێساران مەنزڵبێسارانییەن نە تۆی فەرد منخەم چەنی خەمان زوو مەبۆ ساکننەوات وێرانەی دڵ کەرۆ ئاواچەنی بەستەی فەرد بێس 🌱 چند شاخص ادبی در شعر کلاسیک هورامی 🌱...ادامه مطلب